"Zelfs één strijk van een viool kan al too much zijn"
Bjorn Eriksson componeerde de muziek voor de film Het Smelt, het debuut van regisseur Veerle Baetens. Hij schreef alle muziek en speelde het ook zelf in.
Bjorn, je kende Veerle Baetens van bij The Broken Circle Breakdown of al langer? Hoe is de samenwerking voor 'Het Smelt' dan tot stand gekomen?
"Bij 'The Broken Circle' was ik pas laat bij betrokken, pas 2 maanden vóór de draaidagen begonnen. Maar er moest natuurlijk veel muziek op voorhand al gemaakt worden want er zit heel veel livemuziek in de film, dat werd dan op voorhand opgenomen waarna de acteurs dan voor de film playbacken. We hebben daar dus een heel intens repetitieproces gehad met een bluegrass training voor Veerle en Johan (Heldenbergh, nvdr). Daarnaast moest ik de muzikanten-acteurs ook nog leren hoe ze bvb. hun vingerzetting moesten uitoefenen. En daar was allemaal dus maar 2 maanden tijd om dat rond te krijgen, dat was intens maar heel fijn om te doen, vooral ook omdat Veerle ook nog eens een goeie stem had (met haar musical opleiding). En toen de film uitkwam bleek dat natuurlijk een 'bom' te zijn. Achteraf was er het idee om promo-concertjes te doen rond de release om de film te promoten maar voor we het wisten waren we overal aan het spelen met een hele tour. En daar leerden we mekaar dan natuurlijk goed kennen. Er volgden optredens in heel Europa met als apotheose een uitverkocht optreden in de Olympia in Parijs. Maar wegens de populariteit van de film en de acteurcarrières van Veerle en Johan stopte dat dan ook plots. Er was nog het filmfestival van Berlijn waar we dan met The Broken Circle Bluegrass Band 'If I Needed You' gingen spelen. Wim Wenders organiseert dat festival en zat op de eerste rij naast Juliette Binoche. Als intro voor het lied had ik een instrumentaal stukje gespeeld waar ik stukjes van 'Paris Texas' (Ry Cooder, nvdr) door haalde maar Wenders gaf geen kik (lacht).
Maar ik heb dus altijd contact gehouden met Veerle en zij kende mijn werk natuurlijk en ze was fan van bvb. The Partchesz (duo met Nathalie Delcroix). Daarnaast speelde Veerle de hoofdrol in de reeks 'Cheyenne & Lola' (Belgisch-Franse coproductie) en prees mijn muziek aan bij regisseur Eshref Reybrouck; die soundtrack componeerde ik dus ook. Nadien kwam het telefoontje van Veerle waar ze me vroeg om de soundtrack voor 'Het Smelt' te doen, dat was in 2021 dacht ik. Het is natuurlijk super als zo'n samenwerking goed uitdraait en het klikt, daar was ik heel blij mee. En zo begon ik eraan terwijl de castings bezig waren; ze konden dus enkel wat moodboards en foto's laten zien, rushes van castings, sfeerbeelden en beelden van de kinderen, en het script natuurlijk. Ik had het boek van Lize Spit niet gelezen, dat was een voordeel, achteraf gezien."
En was dat voldoende om van start te gaan?"
"Bij elke film waaraan ik meewerkte is het een ander proces natuurlijk, dat is altijd anders. Bij 'Het Smelt' was het een gigantische puzzel, een waston vol, met 10.000 kledingstukken. Maar Veerle had me al hints gegeven van dingen die ze beluisterde terwijl ze het script schreef, die beluisterde ik zelf dan ook, naast een paar Spotify playlists die we dan uitwisselden om zo een beter beeld te krijgen van wat ze juist wou. En dan kon ik beginnen met het aanleggen van een biblotheek van nummers, sfeertjes, ruw materiaal, zodanig dat zij dingen kon uitproberen. Maar het is Veerle's eerste film, dus de lat lag hoe dan ook hoog... De soundtrack is uiteindelijk spaarzaam geworden, vooral ondersteunend, en de finale keuze is dus allemaal muziek die ik in de eerste anderhalve maand geschreven heb."
Laten we het hebben over de titeltrack, 'Shattered', gezongen door Blanche (popzangeres, ook bekend van Eurovision 2017, nvdr). Hoe is dat in zijn werk gegaan? Het deed me trouwens denken aan de samenwerking van Julee Cruise met Angelo Badalamenti voor David Lynch's Twin Peaks.
"Hoe dan ook wist Veerle dat er een titelsong moest komen. Aan die eindgeneriek tune heb ik echt lang gewerkt, daarna zei Veerle dat ze onder de indruk was van Blanche's stem, de donkerte ook. Het grootste deel van de tekst schreef ik zelf. Nadien hebben we met 3 (Veerle, Blanche en ik) samen gezeten in mijn tuin in Kalmthout en hebben we gebrainstormd over de tekst en dingen aangepast. Op de soundtrack (op vinyl) staan 2 versies van 'Shattered' plus nog een nummer met zang van Blanche. Dat extra nummer ('Red Stop Sign') zit echter niet in de film, een kwestie van 'kill your darlings' jammer genoeg. Maar als je alles optelt van de muziek die in de film gebruikt wordt dan kom je maar aan 20 minuten. En ik wilde natuurlijk dat de soundtrack op vinyl uitkwam, alleen was er dan de helft te weinig. Dan heb ik dingen veranderd maar ook nieuwe stukken geschreven bij bestaande kortere nummers en het geheel rijker gemaakt, meer gelaagd. Voor 'Shattered - Reprise' heb ik dan de zanglijn geïsoleerd en daar compleet andere dingen mee gedaan, zowel met de akkoorden als de ritmiek."
Is de muziek dan allemaal door jezelf gemaakt en ingespeeld? Waren er nog andere muzikanten betrokken?
"Alles is zelf gemaakt en ingespeeld. Voor de strijkers had ik zelf geleerd viool te spelen. Op zich is 1 viool te weinig dus als je er dan tientallen over elkaar zet heb je een heel orkest. Maar voor één stuk stuurde Veerle aan op een strijkkwartet. Dus in een vroeg stadium had ik een kwartet uitgenodigd in de studio maar dan uiteindelijk vond Veerle mijn stuk toch beter dan het ingespeelde. De sfeer is totaal anders en het thema van de film is al zo zwaar dat je moet opletten dat de muziek het niet nog zwaarder maakt. Ik moest uitkijken dat ik er met de muziek niet 'over' ging want de lijn is dun. Zelfs een strijk van een viool kan dan al too much zijn."
Zitten er nog andere invloeden in de soundtrack? Ik denk zelf aan je twee meer experimentelere en avantgarde platen (The Easywood Killer, The Harakiri Suites) of van andere dingen waar je mee bezig bent (o.a. Blitzzega)?
"Je merkt wel dat je altijd wel iets meeneemt naar een volgend project. Zoals de violen in overdub in verschillende lagen, dat ben ik al vroeger beginnen doen, dat geeft een speciale, ijle sfeer en dat neem ik dan wel mee. Ook een bepaald software programma dat ik gebruik voor klassieke instrumenten blijf ik wel gebruiken. De twee soloplaten zijn toch iets helemaal anders. Die hebben inderdaad wel een filmische feel, maar dat probeer ik in andere projecten ook altijd te gebruiken."
Twee vaste vragen in deze rubriek: Welke soundtrack voor een film vind je zelf het best geslaagd? En voor welke film zou je zelf wel de soundtrack hebben willen schrijven?
"'Paris Texas' is hier al vernoemd en blijkbaar heeft Geert Hellings (soundtrackcomponist voor 'Wil' van Tim Mielants) die ook gekozen. Ik was 15 of 16 toen ik die de eerste keer zag in de cinema en die zit er al het langst ingebrand. Enerzijds vanwege de slidegitaar maar ook de maffe, eerie geluiden en scapes die er in zitten, die zorgen voor dat speciale sfeertje. Op de tweede vraag: ik zou heel graag eens de soundtrack maken voor een horrorfilm. Spanning creëeren en weirde soundscapes lijkt me leuk. Moet ik dringend aan werken en in mijn CV steken!"
Ik geef je een jaartal en een titel (van soundtracks van jezelf). Graag een korte uitleg.
"1997 - Samen met Stef Kamil Carlens - soundtrack 'L'amant de maman' -- Een kortfilm van Patrice Toye (Rosie) en het eerste project met Stef. Ik kende hem van op school en kwam hem later op café tegen. Hij was al bezig met die soundtrack en vroeg me om er samen aan te werken, dat was vlak voor Moondog Jr. (later Zita Swoon, nvdr). Onze eerste samenwerking.
2015 - soundtrack 'J. Kessels' -- Nederlandse film van Erik de Bruyn naar een boek van P.F. Thomèse, zowat de Hunter Thompson van de lage landen, een koortsdroomachtig verhaal met een trippy bijpassende soundtrack. Vlak na 'The Broken Circle'.
2023 - soundtrack van 'Ferry', de nieuwe Netflix serie met Frank Lammers -- Dat was een echte uitdaging, geen film maar een reeks van 8 afleveringen. Een klein fabriekje waar ik moest doorknallen, onmiddelijk na Het Smelt, zonder rustpauze. De sfeer is wat gebaseerd op die van 'Euphoria' waar hele nummers gebruikt worden voor scènes, de regisseur wou dezelfde feel. Volledige songs, soundscapes, chase themes..., dat zit er allemaal in. Veel werk en veel muziek, 13 stukken per aflevering, in totaal 8 platen/cd's die ik op een paar maand moest componeren. Daar heb ik geleerd: hoe meer werk ik de regisseur en de editor kan tonen, hoe minder werk we allemaal achteraf hebben, dat maakt het samenwerken veel aangenamer. Soms moet je ook out-of-the-box denken voor scenes. Regisseurs nemen soms 'library' muziek voor bepaalde scenes waarvan ze vinden dat die bij de sfeer past. Die krijg je dan,waarna je een compositie maakt in dezelfde sfeer, gevoel of cues, heel moeilijk soms."
Over muziek, film en cultuur: wat was het beste concert / voorstelling / performance van het afgelopen jaar?
"Een paar weken geleden zag ik Billy Strings in Antwerpen en ik was echt omver geblazen. Een jonge Amerikaanse bluegrass artiest die de improvisationele traditie van het genre hoog houdt. Ik schrok wel wat in het begin want met Eriksson/Delcroix, de band met Nathalie spelen wij ook bluegrass en aanverwanten maar ook de crossover naar het experimentele en tot mijn verbazing waren die artiesten daar dus ook mee bezig. Zo goed, zo virtuoos dat die jonge gasten spelen. Ze vernoemden ook de Grateful Dead als invloed, het trippy van die band kwam er ook door. Ik had mijn zoon, Nathalie, mijn vader (Karl Eriksson) en mijn beste maat meegenomen, echt een fijne familietrip."
Het beste nummer aller tijden, laten we het in de bluegrass/countrysfeer houden?
"Ik ben wel opgegroeid in die bluegrass door mijn vader, later met The Broken Circle en de projecten met Nathalie natuurlijk maar ik ben met veel meer dingen dan dat alleen bezig. Maar onlangs ontdekte ik de muziek van Porter Wagoner, een fifties/sixties cowboy die trouwens Dolly Parton ontdekte en een tijdje een duo met haar vormde (zoals ook andere countrykoppels Conway Twitty & Loretta Lynn, George Jones & Tammy Wynette ...). Die Porter heeft dus een nummer 'Rubber Room' over een gast die langzaam gek wordt in zijn cel. Een nummer dat ik veel geluisterd heb. Met Eriksson/Delcroix komt er trouwens binnenkort een coverplaat waar dat nummer ook op zal staan."
Bjorn, je speelde al verscheidene keren in schouwburg De Kern. Bevindingen?
"Ik vind het altijd heel fijn om in De Kern te spelen. Ooit speelden we met The Partchesz, ik denk in 2006, in De Kern, samen met een kinderkoor van een school (Lohrangrin, Steinerschool Wilrijk, nvdr). Wij speelden daar een aantal psychedelische nummers, in combinatie met dat kinderkoor was dat heel speciaal. Er waren geen repetities, ik had op voorhand de opnames en partituren naar de lerares doorgestuurd. Plezante ervaring!"