Van film naar toneelstuk

Toen ik in Cinema De Kern naar de film Grosse Freiheit (2022) van Sebastian Meise aan het kijken was moest ik regelmatig aan de films van Rainer Werner Fassbinder denken, niet zozeer om het verhaal dat zich volledig in gevangenissen afspeelt dan wel om zijn tederheid, warmte en, jawel, zijn hartverscheurende schoonheid. Dat is namelijk iets waarvan ik aannam waar vooral Fassbinder een patent op had, naast decadentie dan toch… Het toeval wil dan ook dat onze programmatoren zowel een film als een theaterstuk uitkozen waarin diezelfde Rainer meer dan centraal staat. De verwijzingen en ‘naakte’ feiten vliegen ons dan ook om de oren… en ogen.

Allereerst is er Peter von Kant, de nieuwe François Ozon film (dinsdag 28 februari in Cinema De Kern). We moeten beginnen met te vermelden dat dit absoluut geen remake is maar eerder een niet-bestaande docu die Fassbinder nooit maakte over zijn eigen leven… Kan u nog volgen? Alle Fassbinders op een stokje, dit is eerder een herinterpretatie, zeg maar gerust een remix movie (misschien is hermix een beter woord), en wel van Die Bittere Träne der Petra von Kant, het cult toneelstuk uit 1971 en de gelijknamige film uit 1972, beiden natuurlijk van de hand van Rainer Werner.

Ozon verandert het grote verhaal niet zo erg, wèl zijn hoofdrolspelers van vrouwen naar mannen (zoals de titel natuurlijk ook aangeeft). Het  bevestigt ook wat Fassbinder zelf aangeeft, biseksueel te zijn. Na Summer of 85 (uit 2020 naar het boek van Aidan Chambers dat Ozon las in 1985, ‘the perfect gay lovestory’) is het een logische steenworp naar dit verhaal rond een onmogelijke liefde; het transformeert echter naar een kritisch eerbetoon aan een man die hij bewonderde, waarschijnlijk ook benijdde.

De film vangt aan in werkelijk grote stijl met Isabelle Adjani die de Duitse versie van Each man kills the thing he loves (Oscar Wilde) zingt, dat in Querelle (de laatste Fassbinder) wordt vertolkt door Jeanne Moreau. De cirkel is al rond voor hij begint te draaien… Adjani vertolkt in de film de beste vriendin van Peter (hier een regisseur), die hem al snel aan Amir voorstelt, de jonge god die in principe de echtgenoot gaat vervangen. Peter valt voor de verblindende schoonheid van Amir maar verliest daardoor zichzelf, raakt verslaafd aan Amir’s lichaam en ziel en stort zichzelf onvermijdelijk de dieperik in tot de bom barst. Fassbinder’s obsessie voor naakte lichamen vertaald zich in sexuele escapades. Ook in zijn theaterstukken en films moesten zijn acteurs en actrices dikwijls uit de kleren. De interpretatie gaat nog verder in de kitscherige decors met midden jaren ’70 vintage, rode wanden en blauwe filters, exact hoe Rainer ze zou gebruiken in zijn creaties. Ozon laat ook Hannah Schygulla aandraven, een van de fetish actrices en beste vriendin van Fassbinder. Hier mag ze de moeder spelen, in de originele film èn toneelstuk speelt ze het model. Schygulla’s vriendschap gaat terug tot in de jaren ’60 waar ze met Rainer en Armin Meier, terecht kwamen in het Action Theater, waar ze elke dag een nieuw toneelstuk brachten, gebaseerd op een nieuwsbericht van die dag.

Nergens in de recensies lees ik iets over de affiche. Nochtans is de poster ook een remake, hier van de eerder vermelde Fassbinder film Querelle. De poster is een van de laatste kunstwerken van Andy Warhol.

Van film naar toneelstuk is hier dan ook een kleine stap en wel naar Amor Mundi door Theater Malpertuis (11 mei, schouwburg De Kern), losjes gebaseerd op het werk van Hannah Arendt maar wel getransformeerd naar een nacht in oktober 1977 waarin Fassbinder discussieert met zijn moeder en zijn vriend. Toeval wil opnieuw dat ook dit theater begint met muziek maar dit keer zingen de Chi-Lites Give More Power To The People. Spotify dat maar eens!

Die bewuste nacht volgt de cineast koortsachtig het nieuws over de vliegtuigkaping door de Rote Armee Fraktion, die voor de ene terroristen en voor de andere vrijheidsstrijders zijn; beide kanten komen uitgebreid aan bod. Die dualiteit vertaalt zich in twee Fassbinders, gespeeld door twee acteurs (Geert Vaes en David Geysen) wat het geheel des te interessanter maakt natuurlijk. We zien de typische groezeligheid aan de ene kant en de eigen biotoop van de cineast aan de andere. Heftige discussie met zijn vriend Armin (Pieter Verelst) en zijn moeder (Tania Van der Sanden) volgen, gelardeerd door donkerte, rook en veel drank. De links-radicale groepering oppert de actie als tegenreactie omdat er ook ex-nazi’s in de regering zaten op dat moment. En dat brengt ons ook even naar een van de eerste films van Fassbinder, Katzelmacher die een festivalprijs won. Rainer weigerde de prijs echter omdat de theaterdirecteur tijdens de oorlog propagandafilms voor de nazi’s maakte; de cirkel sluit hier nog eens…

Alles wordt constant in vraag gesteld, het geheel gebaseerd op de fundamenten van de democratie, de kern van het stuk, in één nacht die dient als kapstok voor dat geheel van een amalgaam van scenes uit het hoofd van Fassbinder. Laat je meeslepen in dat hoofd door 4 geweldige acteurs, voor iedereen die kickt op politiek die pijnlijk actueel is maar ook graag lacht, want ja, het stuk is bij momenten heel grappig. Het decor is, net zoals in de film van Ozon, uitmuntend en ‘very 70’s’, het podium is ook lekker volgestouwd.

Komt dat zien want… zoals Rainer Werner Fassbinder zelf zegt: Slapen kan je als je dood bent (cfr. het boek van zijn vriend Harry Baer).