Het leven: schoon & kwetsbaar tegelijk

De Wilrijkse dienstencentra waren de voorbije maanden het werkveld van fotografen Debby en Ellen. Met Brieven van thuis tekenen ze gesprekken met senioren op in brieven en leggen ze hen vast op beeld. Onze reporter Dries liep een dag mee met beide dames en kwam terug met mooie verhalen en een portie levenswijsheid. 

In de cafetaria van dienstencentrum Oversnes heerst die ochtend een gezellig sfeertje. Bewoners keuvelen aan tafeltjes, rode stoelen en een biljarttafel kleuren de foyer. In een hoek van de ruimte staat een pop-up fotostudio inclusief blauwe achterwand en flitsparaplu. 

Fotografe Ellen Smeets heeft een babbel met Willy, een kwieke negentigplusser met een guitige glimlach. In de pop-upstudio fotografeert Debby een object dat hij meebracht. Het is een handgeschilderde pot met in een sierlijk handschrift tabac op de buik. Nieuwsgierig neem ik een kijkje. Er liggen nog enkele sigaren in. “Ik heb nooit gerookt”, vertelt Willy. “Ik was de enige in de familie die niet rookte. Het was een cadeau van mij en mijn twee broers aan mijn vader. Die rookten allemaal aan de lopende band, ik was daarentegen sportiever, reed met de fiets. Ik heb alles gereden wat er te rijden viel. Van Luik-Bastenaken-Luik tot de Ronde van Vlaanderen, van de Brabantse Pijl tot Parijs-Roubaix.” 

Het is bijzonder. Zijn ogenschijnlijk gewone object blijkt al snel de aanleiding tot een diepgravend, persoonlijk gesprek. Ellen vraagt door, fileert het verhaal van Willy tot een mooie brief. “Het is een lange brief geworden, Willy. Mag ik hem eens voorlezen?” Willy knikt bevestigend. Het is een stramien dat de dames zullen herhalen. Debby zoekt de bewoners op in hun kamer en vraagt hen een bijzonder object mee te nemen. Ellen neemt plaats aan de schrijftafel. Debby neemt iets verder plaats in de fotostudio. 

Willy zit nog naast me aan de tafel wanneer we Jozefien ontmoeten. Jozefien liet de inhoud van twee portefeuilles van haar overleden echtgenoot vastleggen door Debby. In de portefeuille steken oorlogskaarten en pasfoto’s van haar (klein-)kinderen. Morgen herdenken we 11 november,  Wapenstilstand. Vandaag werd ik meegenomen in een pakkend oorlogsverhaal:  op een boogscheut van mijn huidige woning, vond jaren geleden onversneden gruwel plaats. Twee broers van Jozefiens overleden echtgenoot kropen bij een luchtaanval onder de biljarttafel. Ze lieten het leven in de Van Schoonbekestraat. Jozefiens man overleefde de aanslag ternauwernood en werd met een kruiwagen (!) naar het Stuivenbergziekenhuis gevoerd. 

In dienstencentrum Oversnes lijkt iedere bewoner een rugzak vol boeiende, aangrijpende verhalen te dragen. Brieven van thuis wil deze verhalen bundelen. De gruwel van WO II zindert nog na of er vloeit bij een volgend verhaal opnieuw een traan aan de tafel bij Ellen. Enkele weken geleden leerde ze Viviane en Thor kennen. Thor was de viervoeter die Viviane gezelschap hield. Enkele dagen voor hun tweede ontmoeting moest Viviane plots afscheid nemen van Thor. Het verlies is vers en onverwerkt. Het is moeilijk én zo leeg in huis, vertelt ze aan Ellen. 

We zitten ondertussen al met vijf rond Ellen. De verhalen komen spontaan. De emoties vullen de tafel. Bij het afsluiten van het gesprek leest Ellen altijd de opgestelde brief voor. Debby komt naar me toe. “Dries, heb je zin om mee langs Monique te wandelen?” Ik verlaat de tafel en samen wandelen we naar de lift. “Het was al een intense voormiddag, het vraagt veel energie”, geef ik toe aan Debby. Ze knikt. “Dat begrijp ik, zegt ze. We houden vier keer halt in ieder dienstencentrum. Om alle deelnemers voor de lens te krijgen op een voormiddag moeten we ons aan een strak tijdsschema houden. We drukken de brieven af en versturen die nadien onder de deelnemers van dit project.”

We bellen aan bij Monique. Een vrolijke dame komt de deur openen. ‘Kom binnen en neem plaats. Willen jullie iets drinken?’ vraagt ze. We hebben niet veel tijd. Beneden wacht Ellen immers op ons. Toch overtuigt Monique ons om een kijkje te nemen in het fotoalbum van haar pensioenviering. Monique was een geliefde collega. Heb je een object in gedachten dat vereeuwigd moet worden, vragen we nog eens? Zonder aarzelen zegt ze “ja”. Ze wil reeds beginnen vertellen, maar we fnuiken haar enthousiasme. Het verhaal mag verteld worden aan de schrijftafel bij Ellen. Heel voorzichtig neemt ze een 19de eeuws Maria beeld uit haar kast. Het blijkt een erfstuk dat al jaren in de familie rondgaat. 

Brieven aan thuis is een erg bijzonder project. Voor de ontmoeting met Ellen en Debby las ik enkele brieven en vandaag zag ik ze tot leven komen. Ze kropen onder mijn vel, ze deden me stilstaan bij de eindigheid en de schoonheid van het leven. Het project doorbreekt bij sommigen de eenzaamheid, bij anderen ontsteekt het lichtjes in de ogen. De volgende afspraak met Debby en Ellen staat met stip in vele kalenders. Eind maart komen de verhalen en brieven naar De Kern en heffen we met de deelnemers het glas op de rijkgeschakeerde herinneringen én op het leven dat nog voor ons ligt. Ook jij bent welkom dan.